آرایش ۵ ماهه بازارها در سال جاری متفاوت از ۵سال قبل از آن بوده است. در نیم‌دهه اخیر، به‌دلیل نوسانات بازارهای دارایی نظیر ارز، طلا، بورس و مسکن، میزان بازدهی این بازارها در اغلب موارد بیشتر از سود بانکی بوده و بانک‌ها میدان رقابت را واگذار کرده بودند. این در حالی است که در ۵ماه نخست سال جاری، بانک‌ها برنده رالی بازارها از نظر بازدهی شدند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در قیاس با سایر بازارهای دارایی در سال جاری، سپرده‌گذاری مزیت بیشتری داشته است؛ اما در سوی دیگر این رقابت، عمده بازارهای دارایی، بازدهی منفی داشته‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که فاز بازارها مشابه سال‌های ۹۳ تا ۹۶ شده که روند نرخ تورم کاهشی بوده و نرخ سود مثبت واقعی سپرده‌های بانکی، باعث شده بود که عمده سرمایه‌ها روانه بانک‌ها شوند. در آن سال‌ها نرخ تورم نیز با سپری کردن یک مسیر نزولی به سطح تک‌رقمی رسید؛ اما به‌دلیل عدم تعادل‌های اقتصادی و سیاسی، دوباره بازارهای دارایی با التهاب قیمتی روبه‌رو شدند.
بررسی شاخص بازدهی بازارهای دارایی در ماهی که گذشت حاکی از آن است که برخلاف نخستین ماه تابستان که اکثر شاخص‌های سرمایه‌گذاری روند منفی را به ثبت رسانده بودند، در مرداد بازار تغییر فاز داده است. دلار آزاد با 71/ 0 درصد رشد طی بازار مرداد ماه از رقم 48 هزار و 650 تومان در آخرین رز‌های تیر ماه به رقم 49 هزار تومان در روز گذشته رسید. سکه طلا طرح جدید و ربع سکه طلا نیز در ماهی که گذشت بازدهی مثبت از خود به جا گذاشتند و به ترتیب 19/ 2 و 02/ 1 درصد رشد قیمت را تجربه کردند. این در حالی است که بازدهی 2 بازار مهم دیگر یعنی بورس و طلا هر دو در مرداد ماه منفی بوده است.
در ماهی که گذشت شاخص بازار سرمایه 26/ 2 درصد و هر گرم طلای 18 عیار نیز 69/ 0 درصد رشد منفی را تجربه کردند. اما با یک بررسی کلی در بازار 5 ماه گذشته می‌توان نتیجه گرفت که موارد مختلفی سبب شده تا جریان نقدینگی جامعه تغییر جهت داده و مجددا به سمت حساب‌های بانکی برود. به عقیده برخی از کارشناسان اقتصادی از سال 1396 تاکنون، سپرده‌های سرمایه‌گذاری و صندوق‌های درآمد ثابت جذابیت خود را از دست داده بودند. اما مواردی نظیر «کاهش سطح انتظارات تورمی»، «ایجاد محدودیت در بازارهای دلار و سکه» و «افزایش نرخ سود سپرده‌های بانکی» سبب شده تا بانک‌های کشور مجددا به صحنه رقابت با سایر بازارها بازگردند.
افزایش محبوبیت سپرده‌های بانکی؟
در نمودارهای بالا شاخص بازدهی یک و 5 ماهه بازارهای دارایی در سال جاری مقایسه شده است. در چند سال گذشته به دلیل شرایط تورمی کشور و همچنین سمت و سوی انتظارات معامله‌گران، عمدتا بازار‌هایی مانند دلار و سکه با ثبت سود‌های نجومی گوی رقابت را از بازار سپرده‌های بانکی و اوراق بهادار ربوده و بانک‌ها را از چرخه رقابت با دیگر بازارها کنار زده بودند. اما فعالان بازار در ماه‌های اخیر بر این باورند که بررسی بانک‌ها به عنوان مقصدی برای سرمایه‌گذاری مجددا از لحاظ اقتصادی توجیه‌پذیر شده است. نخستین عامل این تغییر روند را می‌توان در کاهش سطح انتظارات تورمی جست‌وجو کرد. انتظارات تورمی در یک جامعه با موارد مختلفی از جمله اخبار نگران‌کننده نسبت به چشم‌انداز وضعیت سیاسی اقتصادی کشور یا در نتیجه وضعیت اقتصادی یک کشور شکل می‌گیرد.
در این زمان عموم افراد جامعه با هدف در امان نگاه داشتن دارایی‌های خود از موج تورمی یا هر شکل آسیب دیگر، اقدام به خرید دارایی‌های نظیر ارز و طلا می‌کنند. با تغییر رویکرد مردم به سمت دارایی‌های مذکور سطح تقاضا برای آنها نیز بالا رفته و همین امر موجب افزایش نرخ شاخص‌ها در بازار می‌شود. اما از هفته‌های پایانی بهار سال جاری تغییر رویکرد محسوسی در مناسبات خارجی کشور مشاهده شد. سفر مقامات مهم کشور‌های حوزه خلیج فارس به تهران، انتشار سیگنال‌هایی مبنی بر بهبود روند همکاری‌های ایران و آژانس انرژی، آزادسازی منابع بلوکه شده ارزی ایران در کشور‌های خارجی و دیگر موارد این‌چنینی سبب شد تا سطح انتظارات تورمی در میان فعالان جامعه کاهش یابد. در نتیجه با شروع معاملات تابستانه بازار تهران اکثر دارایی‌های پرطرفدار مانند دلار و قطعات مختلف سکه طلا با کمبود تقاضا مواجه و نرخ این دارایی‌های ذکر شده کاهشی شد. در کنار مساله انتظارات تورمی ایجاد برخی محدودیت‌ها در بازار دیگر دارایی‌های محبوب و همچنین ریسک حضور در بازار غیررسمی می‌تواند از جمله دیگر دلایل افزایش جذابیت بانک‌ها در رقابت پولی کشور باشد. در نهایت افزایش نرخ سود سپرده‌های بانکی نیز محرک مهمی جهت تغییر مسیر نقدینگی به شمار می‌رود.
در دی ماه سال 1401 بانک مرکزی با تغییر 2 واحد درصدی نرخ سود سپرده‌های بانکی موافقت کرد و سود سپرده یک ساله را به‌صورت قانونی به رقم 5/ 20 واحد درصد رساند. یک سری محاسبات ساده می‌توان مشاهده کرد که یک بانک از ابتدای سال جاری تاکنون به سپرده‌گذار خود حدود 5/ 8 درصد سود اعطا کرده است. این درحالی است که هر قطعه سکه طلا در بازه زمانی مذکور حدود 10 درصد افت قیمت را تجربه کرده است. در نتیجه می‌توان گفت که عوامل ذکر شده بانک‌ها را به صحنه رقابت بازار پولی کشور بازگردانده است. این روند باعث می‌شود که نسبت شبه پول به پول نیز رشد کرده و شرایط برای کاهش تورم مهیا شود.
چراغ سبز کم‌رنگ بازارها در مرداد
در روز‌های پایانی تیر ماه تقریبا نمودار بازدهی تمامی دارایی‌ها قرمز بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این امر در راستای کاهش سطح انتظارات تورمی صورت پذیرفته است. اما برخلاف بازار کاهشی تیر ماه، مرداد را می‌توان بازه اصلاح و استراحت شاخص‌ها دانست. هر برگ اسکناس دلار در ماهی که گذشت با نوسان در سطوح قیمتی 2 کانال 48 و 49 هزار تومانی بازدهی اندک 71/ 0 درصدی را به ثبت رساند. نرخ دلار در بازه ذکر شده از مرز 50 هزار تومانی عبور نکرد و ثبات محسوسی در معاملات ارزی به چشم می‌خورد. هر قطعه سکه طلا ضرب امامی نیز که در واپسین معاملات تیر ماه در رقم 27میلیون و 350 هزار تومان فروخته شده بود، طی بازار مرداد ماه حدود 19/ 2 درصد رشد کرد و به نرخ 27 میلیون و 950 هزار تومان رسید.
محاسبات به‌عمل آمده از بازار عضو کوچک‌تر خانواده سکه نیز گویای آن است که برآیند نوسانات قیمتی این کالای سرمایه‌ای به رشد قیمت 100 هزار تومانی آن در بازار ماه دوم تابستان منجر شده است. اما در مقابل برخی دیگر از بازارهای پر طرفدار در ماهی که گذشت دچار افت قیمت شدند. گرم طلای 18عیار و بازار سهام از جمله این موارد بودند. نکته قابل توجه دیگر در رابطه با نمودار بازدهی بازارها، منفی شدن روند 5 ماهه بازار سهام است. در حالی که بازدهی بورس از ابتدای سال تا معاملات انتهای تیر ماه همچنان مثبت بود، با تداوم یافتن روند کاهشی در این معاملات بازدهی 5 ماهه بورس در روز 31 مرداد ماه منفی ثبت شد.
پرش روز آخر مرداد
دیروز سه‌شنبه 31 مرداد ماه روند نرخ شاخص‌های ارزی در معاملات غیررسمی بازار ارز تهران افزایشی بود. هر برگ اسکناس دلار آزاد که در بازار روز دوشنبه به پله هفتم کانال 48هزار تومانی رسیده بود، روز گذشته با رشد قیمت حدودا 370 تومانی به رقم 49 هزار تومان رسید. یورو 600تومان و هر برگ اسکناس پوند نیز حدود 900تومان رشد کردند. در نتیجه این افزایش قیمت‌ها نرخ سکه طلا نیز که مستقیما به نوسان نرخ ارز واکنش نشان می‌دهد افزایشی شد. هر قطعه سکه طلا ضرب امامی در واپسین معاملات نقدی روز گذشته با حدود 300 هزار تومان رشد نسبت به نرخ پایانی روز پیشین به رقم 27 میلیون و 950هزار تومان رسید.