بانک مرکزی با توجه به تغییر روش فروش ارز به‌صورت اسکناس در سرفصل تامین نیازهای ضروری به‌صورت پرداخت مستقیم اسکناس به متقاضی به روش واریز به حساب ارزی متقاضی نزد بانک‌ها، دستورالعملی را در ۷بند ابلاغ کرده است. مهم‌ترین موضوع در این دستورالعمل، داشتن حساب سپرده ارزی توسط متقاضی است. همچنین این حساب ارزی حداقل باید به مدت ۶ماه، باز بماند و حداقل موجودی لازم برای استمرار حساب ارزی موضوع این دستورالعمل، ۱۰۰دلار یا یورو خواهد بود. بانک مرکزی ازسوی دیگر، از آغاز معاملات ربع سکه در مرکز مبادله ایران خبر داد. بر این اساس، از روز سه‌شنبه، پانزدهم فروردین، معاملات سکه طلای ربع بهار آزادی با نماد «ربع سکه» در سامانه معاملات مرکز مبادله ارز و طلای ایران آغاز شد و اشخاص حقیقی برای خرید ربع سکه، می‌توانند از امروز، یعنی چهارشنبه، شانزدهم فروردین‌ماه به صرافی‌های عضو مرکز مبادله ارز و طلای ایران که نسبت به خرید ربع سکه از مرکز اقدام کرده‌اند، مراجعه کنند.
پرداخت اسکناس ارز در حساب ارزی متقاضیان
براساس گزارش بانک مرکزی، با توجه به تغییر یافتن روش فروش ارز به‌صورت اسکناس در سرفصل «تامین نیازهای ضروری» به پرداخت مستقیم اسکناس به متقاضی به روش واریز به حساب ارزی متقاضی نزد بانک‌ها، دستورالعمل اجرایی نحوه فروش اسکناس در سرفصل تامین نیازهای ضروری در ۷بند اعلام شد. بر این اساس، همه بانک‌ها مکلفند برای فروش و پرداخت ارز بابت سرفصل تامین نیازهای ضروری به صورت اسکناس، بنا به درخواست متقاضی نسبت به افتتاح حساب سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز ارزی بدون اخذ موجودی اولیه با رعایت مقررات مربوط اقدام کنند. در تبصره بند اول آمده که افتتاح حساب به درخواست وکیل متقاضی مجاز نیست. در بند دوم این دستورالعمل آمده است که پرداخت به صورت اسکناس از محل حساب ارزی موضوع این دستورالعمل صرفا به صاحب حساب (اصیل) امکان‌پذیر است.
براساس بند سوم دستوراعمل جدید بانک مرکزی، حساب‌های مذکور صرفا به ارزهای دلار یا یورو و با منشأ اسکناس و برای استفاده برای واریز اسکناس موضوع سرفصل تامین نیازهای ضروری خواهد بود. در بند چهارم این دستورالعمل عنوان شده که برداشت اسکناس از حساب مذکور، صرفا پس‌از گذشت ۵روز کاری پس از زمان واریز به حساب ارزی متقاضی امکان‌پذیر است. بانک‌ها مکلفند پس از دوره مذکور، نسبت به پرداخت اسکناس موضوع حساب‌های این دستورالعمل در هر زمان حسب درخواست مشتری اقدام کنند. براساس بند پنجم، کارمزد برداشت از حساب به‌صورت اسکناس معادل ۵ درصد معادل ریالی مقدار برداشت است.
همچنین نرخ تسعیر برابر با نرخ فروش اسکناس دلار یا یورو در سامانه معاملات الکترونیکی ارز به اضافه یک‌درصد در روز برداشت خواهد بود. براساس بند ششم، دریافت هرگونه کارمزد از مشتری برای ارائه خدمات موضوع این دستورالعمل به جز موارد تعیین‌شده در دستورالعمل، ممنوع است. در نهایت در بند هفتم این دستورالعمل بیان شده است که حساب ارزی موضوع این دستورالعمل، باید حداقل به مدت شش ماه مفتوح بماند. در تبصره این بند نیز آمده است که حداقل موجودی لازم برای استمرار حساب ارزی موضوع این دستورالعمل ۱۰۰ دلار یا یورو خواهد بود.
آغاز معاملات ربع سکه در مرکز مبادله ایران
بانک مرکزی در اطلاعیه‌ای دیگر اعلام کرده که از روز گذشته، معاملات سکه طلای ربع بهار آزادی با نماد «ربع سکه» در سامانه معاملات مرکز مبادله ارز و طلای ایران آغاز شده و اشخاص حقیقی برای خرید ربع سکه، می‌توانند از امروز، چهارشنبه، شانزدهم فروردین‌ماه به صرافی‌های عضو مرکز مبادله ارز و طلای ایران که نسبت به خرید ربع سکه از مرکز اقدام کرده‌اند، مراجعه کنند. خریداران ربع سکه از مرکز مبادله صرفا کارگزاران این مرکز خواهند بود و عموم مردم می‌توانند با قیمت منتشرشده در تارنمای مرکز مبادله ارز و طلای ایران، به نشانی www.ice.ir ربع سکه را از صرافی‌های عضو خریداری کنند. به‌گفته بانک مرکزی، تمامی کارگزاران عضو مرکز مبادله ارز و طلای ایران اعم از بانک‌ها، صرافی‌های بانکی و صرافی‌های تضامنی امکان خرید ربع سکه در این نماد را دارند. عرضه ربع سکه صرفا توسط بانک مرکزی انجام می‌شود. بنابراین دسترسی فروش برای سایر کارگزاران وجود ندارد.
این گزارش همچنین حاکی است که هر شخص بالای ۱۸سال صرفا یک‌بار در سال می‌تواند اقدام به خرید ربع سکه کند. نکته قابل توجه این گزارش این است که اشخاصی که پیش از این از بورس کالای ایران ربع سکه خریداری کرده‌اند، امکان خرید مجدد ربع سکه در مرکز مبادله ایران را نخواهند داشت. ازسوی دیگر، معاون بازار مرکز مبادله ارز و طلا اعلام کرده که هر فرد با هر کد ملی می‌تواند در سال ۵قطعه ربع سکه از صرافی‌ها خریداری کند. از روز گذشته، اولین معاملات کشف قیمت ربع سکه در این بازار انجام شد و پس از کشف قیمت در مرکز مبادله ارز و طلای ایران، قیمت فروش ربع سکه به مردم هم از سوی بانک مرکزی و مرکز مبادله اعلام خواهد شد و صرافی‌ها مجاز هستند فقط با این قیمت ربع سکه را به متقاضیان بفروشند.
نقد کارشناسان به سیستم جدید
اسفند سال گذشته بود که رئیس کل بانک مرکزی، خبر از گشایش مرکز مبادله ارز و طلای ایران داده بود. هدف از افتتاح چنین بازاری، سهولت در تامین ارز و ایجاد نرخ مرجع عنوان شد. درواقع بانک مرکزی به‌منظور دخالت در بازار آزاد و کنترل قیمت‌ها در این بازار غیررسمی، تصمیم به مداخله و سامان‌دهی این بازار با افتتاح مرکز مبادله گرفته است. مقامات بانک مرکزی نیز اعلام کرده بودند که نرخ ارز در مرکز مبادله ارز و طلای ایران مبتنی بر منابع و مصارف ارزی کشور و همچنین براساس متغیرهای بنیادین اقتصاد کشور تعیین می‌شود. البته کارشناسان اقتصادی، نقدهای جدی به این شیوه خرید و فروش ارز و طلا وارد کردند. مهم‌ترین نقد اقتصاددانان به این شیوه، موضوع بازارسازی مصنوعی است. به‌عقیده آنها، بانک مرکزی، سیاست‌های ارزی را تنها با مداخله ارزی دنبال می‌کند.
بانک مرکزی برای حل مشکل ارزی صادرکنندگان و واردکنندگان باید بازار مشتقه ارزی ایجاد کند تا با این روش، ریسک قیمت ارز برای آنها بسیار کاهش یابد. موضوع بازارسازی مصنوعی، دهه‌ها است که توسط سیاستگذاران پولی دنبال می‌شود و همیشه نیز با شکست مواجه شده است. موضوع دیگری که وجود دارد این است که با آغاز به‌کار این مرکز، هرگونه معامله ارز و طلا باید در بستر این بازار انجام شود و به این ترتیب، افرادی که قصد سرمایه‌گذاری در بازارهای ارز و طلا دارند، با مشکل تهیه آنها مواجه خواهند شد. در واقع با این اقدام خرید و فروش طلا نیز دولتی می‌شود و بنابراین احتمال ایجاد بازار سیاه ارز و طلا و ایجاد صف‌های طولانی متقاضیان بالا می‌رود.